سمنان در عطش آب و زمینی که هر روز گرم‌تر می‌شود
سمنان بحران کم‌آبی در کشور و خصوصا در استان سمنان، واقعیتی است که سال‌ها است چه در سطح مدیران و چه در سطح عمومی و رسانه‌ها مطرح است.
به گزارش روابط عمومي شركت شهرك‌هاي صنعتي استان سمنان به نقل از خبرگزاري ايسنا-سمنان، با وجود هشدارهای جدی در خصوص این بحران، هنوز یک راه‌حل عملی و درازمدت برای پایان دادن به این خطر بالقوه به سرانجام نرسیده است.
اگرچه مسوولان استان و کشور همواره بر ضرورت حل این معضل تاکید و بارها وعده‌هایی برای حل آن داده‌اند اما همچنان به نظر می‌رسد که تا رسیدن به مقصود هنوز راه درازی در پیش است.
البته مشکل کم آبی دیگر از یکی دو نقطه در کشور فراتر رفته و امروزه برخی از استان‌های با میانگین بارش بیشتر از سمنان نیز با این معضل جهانی روبرو هستند لذا می‌طلبد تا قبل از بحرانی‌تر شدن شرایط ، متناسب با پتانسیل اقلیمی هر منطقه اصلاحاتی در تامین، مدیریت و مصرف آب صورت گرفته و در این حوزه سیاست های منسجم تری با نگاه به آینده و افق‌های پیش رو دنبال شود.
به هر روی به دلیل واقع شدن کشور در یک منطقه خشک و نیمه خشک، نوسان بارندگی‌ها و تبخیر بالا و...مدیریت منابع آب در استان و کشور از اهمیت مضاعفی برخوردار است.
بر اساس آمارهای مرکز ملی پایش، میزان بارندگی ها در کشورایران طی سالیان اخیر نسبت به بلند مدت ۳۴درصد کاهش داشته است و لذا در حال حاضر یکی از مهمترین راه‌های ممکن برای پیشگیری و مقابله موثرتر با این بحران، حفظ منابع فعلی و سازگاری با شرایط موجود است.
میانگین بارش‌ها در استان سمنان کمتر از یک دوم کشور است
استان سمنان در منطقه‌ای خشک و بیابانی با میانگین بارش حدود ۱۱۰میلیمتر واقع شده است و این در حالی‌ست که این میزان در کشور۲۴۰تا ۲۵۰و در دنیا حدود ۸۶۰میلیمتر است.
آمارها گویای آن است که استان سمنان کمتر از نصف نرم بارش کشور و تقریبا یک هفتم نرم بارش جهان بارندگی دارد.
مهدی قوشه ای رئیس گروه طرح احیاء وتعادل بخشی آب منطقه ای سمنان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: دراستان سمنان طی سال آبی جاری که تا پایان شهریورماه است تاکنون ۷۶میلیمتر بارندگی ثبت شده که این مقدار نسبت به میانگین سال قبل ۳۰درصد و نسبت به میانگین بلند مدت ۳۶درصد کاهش داشته است.
وی با بیان اینکه متوسط کسری مخازن سالانه ۱۲۰میلیون متر مکعب است تصریح کرد: همچنین سطح ایستابی و سفره های آبی دراین استان هر ساله ۷۰سانتی متر کاهش می یابد.
وجود ۲۳منطقه ممنوعه و ممنوعه بحرانی در استان
وی با بیان اینکه اکثرسفره های آب زیرزمینی دراستان با کاهش مواجه بوده، افزود: در استان سمنان با ۹۷هزار کیلومتر مربع، ۲۸محدوده مطالعاتی وجود دارد که از این تعداد ۹منطقه ممنوعه و ۱۴منطقه جزو مناطق ممنوعه و ممنوعه بحرانی است و اکثرآنها در شهرهایی واقع شده که مردم در آن سکونت دارند.
قوشه ای در خصوص منابع تامین آب استان نیز گفت: در حوزه استان سمنان آب‌های زیر زمینی از ۳منبع چاه، چشمه و قنات استحصال می شود؛ در حال حاضر حدود ۳هزار و ۶۰۰حلقه چاه در حال بهره برداری است که سالانه از آنها حدود ۷۳۰میلیون متر مکعب آب درمصارف مختلف کشاورزی، شرب، صنعت و خدمات برداشت می شود.
رئیس گروه طرح احیاء وتعادل بخشی آب منطقه ای سمنان از وجود حدود ۱هزار و ۸۷۰دهنه چشمه شناسایی شده در استان با حجم برداشت سالانه حدود ۱۳۸میلیون متر مکعب خبر داد و خاطرنشان کرد: همچنین ۷۴۰قنات با حجم برداشت ۷۶میلیون متر مکعب در استان وجود دارد که در مجموع ۹۴۴میلیون متر مکعب حجم برداشت آب از این منابع است.
این مدیر مسوول ادامه داد: ۸۶درصد این منابع در بخش کشاورزی، ۹درصد شرب و ۵درصد در صنعت و خدمات صرف می‌شود.
رئیس گروه طرح احیاء و تعادل بخشی امور آب منطقه ای سمنان با بیان اینکه هم اکنون عمق چاه‌های برداشت آب شرب در بعضی مناطق به ۲۵۰تا ۳۰۰متر رسیده است، افزود:هر چه سطح ایستابی پایین تر رود حجم آبخوان کاهش پیدا می‌کند و به تدریج با مرگ آبخوان‌ها مواجه می شویم.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از مضرات برداشت بی رویه آب فرونشست مناطق شهری و غیر شهری است اضافه کرد: وقتی آب بین رسوبات یک لایه آبدار از بین می رود، هوا وارد آن می شود و سنگینی لایه‌های بالایی باعث می شود لایه های آبداری که خالی از آب شده متراکم شود و در نتیجه با فرونشست زمین مواجه می شویم؛ یکی از مهمترین و بد ترین حالت‌ها آن است که وقتی فرونشست اتفاق بیافتد و سفره حالت طبیعی خود را از دست دهد اگر بعدا به سفره، آب وارد شود دیگر به حالت خودش بر نمی گردد که در استان سمنان درحال حاضرمناطقی از شهرهای شاهرود، گرمسار، میامی و جنوب شهر سمنان به ویژه در منطقه صنعتی پشت روستای اعلاء مواردی از فرونشست زمین اتفاق افتاده است.
انسداد ۴۰۰حلقه چاه غیرمجاز در استان
رئیس گروه طرح احیاء وتعادل بخشی آب منطقه ای سمنان خاطرنشان کرد: شور و بی کیفیت شدن آب از دیگر مضرات برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی است، چرا که هرچه سطح آب پایین تر رود از کیفیت آن کاسته می شود.
قوشه ای در خصوص راهکارهای مقابله با بی آبی به ایسنا گفت: از سال ۹۴در پانزدهمین جلسه شورای عالی آب کشور طرح احیا و تعادل بخشی ابلاغ شد که در راستای اجرای این طرح، ۱۱پروژه به وزارت نیرو و ۴پروژه به منظور حفظ آبخوان‌ها، جلوگیری از مصرف بی رویه و برداشت های غیر مجاز به آب منطقه ای اختصاص یافت و برای اجرای این طرح‌ها مقرر شد استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، مسدود نمودن چاه های غیر مجاز،نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌های مجاز و اصلاح و تعدیل پروانه‌های بهره برداری چا ه‌های کشاورزی انجام شود که در این خصوص سال گذشته حدود ۳۰حلقه چاه غیرمجاز با حجم ۲دهم میلیون متر مکعب، و از ابتدای اجرای طرح تا کنون ۴۰۰حلقه چاه در سطح استان مسدود شده است.
وی با اشاره به دیگر اقدامات انجام شده در راستای طرح احیا و تعادل بخشی گفت: در زمینه تجهیز چاه‌های مجاز با کنتور هوشمند تاکنون بر روی ۸۰درصد چاه‌های مجاز کنتور هوشمند نصب شده است و مابقی تا ۵سال دیگر یعنی تا پایان برنامه هفتم توسعه تجهیز می شوند.
وی ادامه داد: در زمینه اصلاح و تعدیل پروانه های بهره برداری نیز بر اساس دستور العمل وزارت نیرو تاکنون ۵۰درصد پروانه‌ها اصلاح و تعدیل و دبی آب آنها کاهش یافته است.
خشک و بایر شدن ۱۴۷رشته قنات سمنان در سال های اخیر
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان از بایر شدن ۱۴۷رشته قنات سمنان در سالهای اخیر خبر داد.
حسین شاهینی نیز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه آب مورد نیاز در بخش کشاورزی استان سمنان از یکسری رشته قنات، چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، چشمه و رودخانه ها تامین می‌شود گفت: در سطح استان ۷۷۳رشته قنات وجود دارد که از این تعداد ۱۴۷رشته خشک و بایر شده است و ۱۰درصد ازآب مورد مصرف بخش کشاورزی از مابقی این قنات‌ها و سالانه ۳۹۹میلیون متر مکعب آب نیز از ۲هزار و ۷۹۳حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تامین می‌شود.
شاهینی با بیان اینکه در چند سال اخیر با توجه به خشکسالی‌ها و کاهش منابع آبی برنامه‌هایی با عنوان کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت شامل سند بهره وری آب، سند الگوی کشت و سند سازگاری با کم آبی استان تدوین شده است، افزود: این موارد به‌طور مستقیم و غیر مستقیم در مصرف مدیریت آب موثر است.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان گفت: بر اساس سند مبارزه با کم آبی در استان مقرر شده است تا ۳۶میلیون متر مکعب آب در کوتاه مدت و ۱۳۵میلیون متر مکعب تا سال ۱۴۰۵مدیریت شود.
وی افزود: در حوزه آب و خاک با یکسری برنامه های اجرایی، آبی که در اختیار کشاورز قرار گرفته با کمک خودش مدیریت می‌شود و راندمان آب افزایش می یابد؛ از طرفی هدر رفت آب از چاه تا مزرعه با استفاده از لوله یا چاه های سیمانی از بین می رود و در داخل اراضی زراعی و باغی نیز با استفاده از آبیاری تحت فشار و قطره‌ای میزان هدر رفت به حداقل ممکن کاهش می یابد که در استان سمنان حدود ۳۹هزار هکتار از اراضی تحت پوشش سامانه های نوین آبیاری هستند و در هر هکتار ۴هزار و ۴۰۰متر مکعب آب مدیریت می شود.
شاهینی اظهار کرد: در روش‌های غیر مستقیم برنامه هایی از قبیل: بازسازی قنوات، کشت نشایی، انتقال کشت بهاره به پاییزه، توسعه سایبان‌های زراعی و باغی، کشاورزی حفاظتی، ارتقای ضریب مکانیزاسیون، توسعه ارقام با طول دوره رشد کوتاه، استفاده از ارقام مقاوم در برابر کم آبی،توسعه گلخانه ها، اصلاح و بهسازی باغات و جایگزینی گیاهان دارویی با محصولات آب برتا پایان سال ۱۴۰۵برای مقابله با کم آبی تدوین شده است.
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهادکشاورزی استان سمنان تصریح کرد: در سامانه‌های نوین آبیاری هر کشاورزی که متقاضی تجهیز زمین به سامانه های آبیاری نوین باشد دولت به ازای هر هکتار ۴۰میلیون تومان بلاعوض می‌دهد و در بحث انتقال آب نیز با توجه به اعتبار مربوطه لوله خریداری می شود و با اولویت گروه ها و تشکل ها در اختیار آنان قرار می گیرد و آنها به عنوان مشارکت، کارهای اجرایی را انجام می دهند.
۸۸۰لیتردر ثانیه کمبود آب در صنعت استان سمنان
مدیر عامل شرکت شهرکهای صنعتی استان سمنان از کمبود ۸۸۰لیتربر ثانیه آب در صنعت استان سمنان خبر داد.
محمدرضا باقری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در این استان ۴هزارهکتار از ۷هزار و ۵۰۰هکتار زمینی که در اختیار شهرک های صنعتی است، عملیاتی است، افزود: آب مورد نیاز شهرک های صنعتی استان ۱هزار و ۳۰۰لیتردر ثانیه است که در حال حاضر ۴۲۰لیتردر ثانیه تامین می شود.
وی تصریح کرد: بحرانی‌ترین منطقه صنعتی استان در شهرک صنعتی ایوانکی است که به‌خاطر سرریز صنعت تهران در آنجا یک تجمع صنعتی صورت گرفته ولی منابع تامین آب همان چاه‌هایی است که از قبل وجود داشته و برنامه‌ریزی مناسبی برای تامین منابع جدید صورت نگرفته است؛ برخی واحدها هم برای تامین نیاز خود، آب را از جای دیگر خریداری نموده و با تانکر حمل می‌کنند.
مدیرعامل شرکت‌های شهرک صنعتی استان با بیان اینکه استفاده از پساب فاضلاب شهری برای صنعت هنوز در هیچ یک از شهرهای استان اجرایی نشده است، افزود: در حال حاضر منابع تامین آب مورد نیاز صنعت استان، خرید آب از چاه‌هایی است که قبلا برای کشاورزی استفاده می شده و یا چاه هایی که قبلا در اختیار صنعت بوده و هم اکنون بدون استفاده مانده است؛ در خصوص انتقال آب از پساب صنعتی هم در جاهایی که انتقال آب از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد، اقداماتی انجام شده که در دامغان مجوز ده لیتر بر ثانیه از پساب فاضلاب را گرفته ایم و در شهر سمنان این موضوع از ۱۰سال پیش مطرح شده و در حال پیگیری است.
کمبود ۷۰۰لیتر در ثانیه آب شرب
وی با بیان اینکه درهمه شهرکهای صنعتی بزرگ استان، تصفیه خانه و بازچرخانی سیستم پساب در نظر گرفته شده است، افزود: قصد داریم تا از این آب برای آبیاری فضای سبز شهرک‌ها استفاده کنیم.
باقری در خصوص راهکارهای اندیشیده شده برای مقابله با کم آبی و تطابق با شرایط فعلی به ایسنا گفت: مطالعاتی از قبیل ممیزی مصرف آب در واحدهای صنعتی، اصلاح الگوی مصرف و شناسایی واحدهای واجد شرایط استفاده از پساب شهری در حال انجام است ویک کار مطالعاتی هم در راستای شناسایی راهکارهای تامین آب در بخش صنعت وبخصوص در شهرکهای صنعتی از طریق افراد ذی صلاح آغاز شده که به تدریج همه استان ها باید وارد عمل شوند.
مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی استان سمنان با بیان اینکه حیات صنعت استان سمنان وابسته به آب است و باید برنامه ریزی‌ها در این زمینه با آینده نگری خاصی انجام شود، افزود: استفاده از تکنولوژی‌های نوین در سیستم احیاء آب در تصفیه‌خانه‌ها وایده ها و نظرات شرکت های دانش بنیان در استان برنامه هایی است که آغاز شده و نتیجه آن سالهای بعد مشخص می شود.
نادر قدس معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان سمنان نیز در گفت‌وگو با ایسنا گفت: در حال حاضرمنابع تامین آب شرب شهرهای استان ۲هزار و ۶۰۰لیتر در ثانیه و منابع تامین آب روستاها بالغ بر ۵۵۰لیتر در ثانیه است که در تابستان سال جاری در شهرها ۴۵۰لیتر در ثانیه و در روستاها ۲۵۰لیتر در ثانیه کمبود تامین آب شرب وجود داشته است که به منظور رفع این کمبودها در یک سال اخیر ۱۱حلقه چاه در مناطق مختلف استان حفر و تجهیز شده است.
نشت و هدررفت ۱۴درصدی آب شبکه‌های آب
قدس با اشاره به اقداماتی از قبیل: احداث ۳هزار متر مکعب مخازن ذخیره آب شرب، اصلاح شبکه های توزیع و خطوط انتقال، شناسایی انشعابات غیر مجاز، سرویس شیرهای فشار شکن و تعدیل فشار در شبکه ها و.. افزود: در حال حاضر ۲۸درصد آب بدون درآمد داریم که ۱۴درصد آن هدر رفت و نشت آب از شبکه‌هاست و در سال گذشته ۴۲کیلومتر اصلاح شبکه صورت گرفته و ۷۰۰کیلومتر دیگرباید اصلاح شود که نیازبه ۳۵۰میلیارد تومان اعتبار دارد.
معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان سمنان با بیان اینکه هم اکنون ارتفاع برداشت آب در برخی مناطق استان به ۳۵۰متر رسیده است، افزود: در حال حاضر ۴۰روستا در استان سمنان با تانکر آبرسانی می شود.
وی در پاسخ به چگونگی تامین آب شرب مورد نیاز مردم سمنان در سالهای آتی اظهار کرد: در صورت بهره برداری از سد فینسک به عنوان یک پروژه میان مدت، منابع این سد تنها کمبود فعلی مردم و نهایتا تا ۵سال دیگر را جوابگوست واگر پروژه دیگری برای تامین آب مورد نیاز مردم این دیاردر بلند مدت دیده نشود در آینده ای نه چندان دور شرکت های آب و فاضلاب امکان پاسخگویی به مردم را نخواهند داشت.
به هر روی آخرین دستاوردهای علمی و تحقیقاتی گویای این واقعیت است که زمین در این چند دهه و خصوصا در این سال‌ها، با سرعت بیشتری نسبت به هر زمان دیگری در حال گرم‌تر شدن است و گرم‌تر شدن زمین عطش و تشنگی بیشتری را با خود خواهد داشت.
بی شک این عطش در جغرافیای خشک و کم آبی همچون استان سمنان بیشتر از دیگر جاها است و از همین رو انتظار می‌رود مسوولان استانی و کشوری از یک سو و شهروندان هم‌استانی از سوی دیگر هر کدام به سهم خود برای مقابله با این پدیده آماده شوند.
گزارش از شهربانو خسروی- ایسنا سمنان